Dżem – polska grupa muzyczna grająca rocka i blues. Zaliczana jest do najważniejszych zespołów w historii polskiej muzyki rockowo-bluesowej (blues rock). Nazwa zespołu pochodzi od jamu – zbiorowego muzykowania, improwizowania na zaplanowany temat, popularnego między innymi wśród zespołów grających jam rocka, jak np. Grateful Dead czy The Band. Polski zapis nazwy pojawił się – zupełnym przypadkiem kierującym ręką organizatorki jednego z koncertów – w roku 1974.

Lata 1973-1994 (Okres z Ryszardem Riedlem)

Lata 1973-1979
Pierwsze wzmianki o zespole Dżem (Jam) można znaleźć już w 1973 roku. Zespół założyli bracia Adam i Beno Otręba wraz z Pawłem Bergerem i Aleksandrem Wojtasikiem. W grudniu tego samego roku dołączył do nich Ryszard Riedel. W latach 1973-1979 działalność formacji była bardzo nieregularna i aż do 1980 r. miała status amatorski.(Grupa powstała w Tychach)

Lata 1980-1983
W 1980 roku grupa otrzymała pierwszą nagrodę na Przeglądzie Amatorskich Zespołów Muzycznych w Tychach,[/color] a 7 czerwca tego samego roku Dżem wziął udział w I Ogólnopolskim Przeglądzie Muzyki Młodej Generacji w Jarocinie w składzie: Ryszard Riedel, Adam Otręba, Jerzy Styczyński, Leszek Faliński, Tadeusz Faliński.W ciągu kilku kolejnych lat zespół dużo koncertował i brał udział w wielu znaczących festiwalach, takich jak: Folk Blues Meeting w Poznaniu, Jarocin, Rock Na Wyspie we Wrocławiu (1982), Muzyczny Camping w Brodnicy, Fama w Świnoujściu, Rawa Blues w Katowicach.

Rok 1984
W czerwcu zespół po raz pierwszy zagrał za granicą. Koncert odbył się w Berlinie. W lipcu tego samego roku podczas koncertu na „FAMIE” w Świnoujściu zarejestrowano materiał, który został wykorzystany na pierwszym wydaniu fonograficznym grupy pt. Dżem. W późniejszym czasie nazwa została zmieniona na Dzień, w którym pękło niebo.
W sierpniu zespół wystąpił na Olsztyńskich Nocach Bluesowych, a jesienią wyjechał na trzy koncerty do Berlina Zachodniego.

Rok 1985
Na początku roku zespół wyjechał na kilka koncertów do Szwajcarii. Ukazał się również pierwszy, a zarazem jeden z najpopularniejszych, longplay grupy – Cegła. Album zawierał osiem utworów, a były to Whisky, Czerwony jak cegła, Oh, Słodka, Jesiony, Ballada o dziwnym malarzu”, „Boczny wiatr”, „Nieudany skok i Kim jestem – jestem sobie. Pod koniec roku zespół wyjechał do NRD. W Polsce grał na koncertach m.in.:

Rawa Blues Festiwal
Blues Top w Sopocie
Muzyczny Camping w Brodnicy
Olsztyńskie Noce Bluesowe
Festiwal w Jarocinie
„Rock dla Pokoju” w Gdańsku
W grudniu zespół zagrał dwa koncerty w teatrze STU w Krakowie, z których materiał znalazł się na płycie Absolutely Live.

Lata 1986-1987
W marcu 1986 roku zespół wydał album Zemsta nietoperzy, oraz jak co roku odwiedził wiele miejsc związanych z koncertami bluesowymi i rockowymi.
Na wiosnę roku 1987 zespół odbył trasę koncertową Blues/Rock Top ’86, gdzie poza swoimi koncertami, również towarzyszył artystom wybranym w ankiecie „Jazz Forum”, tj.:
Monice Adamowskiej,
Tadeuszowi Nalepie,
Ireneuszowi Dudkowi.
Przez cały rok 1987 zespół grał równolegle z Ryszardem Riedlem oraz z Tadeuszem Nalepą (wydano płytę Numero Uno) i Moniką Adamowską.

Rok 1988
W kwietniu zespół wydał longplay Tzw. przeboje – całkiem live. Po raz kolejny zespół dał wiele koncertów na wielkich festiwalach w Polsce oraz wyjechał do NRD na Folk-Blues Festival w Weimarze i w Leningradzie. Koncerty w Leningradzie odbywały się bez Ryszarda Riedla, który został odsunięty za niesubordynację w zespole. Zespołowi towarzyszyła Martyna Jakubowicz.
Zespół wystąpił w programie telewizyjnym „Dżem i przyjaciele”, w którym udziału również nie wziął Ryszard Riedel. Pod koniec roku zespół wziął udział w trasie koncertowej po Kazachstanie, a towarzyszką Dżemu była po raz kolejny Martyna Jakubowicz.

Lata 1989-1990
W połowie roku 1989, już w pełnym składzie, zespół zagrał w katowickim Spodku koncert urodzinowy. W sierpniu tego roku pojawił się na rynku nowy album Najemnik, a pod koniec roku album, który był odpowiedzią muzyków na wielokrotną absencję na koncertach Ryszarda Riedla. The Band Plays On…, bo tak była zatytułowana ta płyta, jest kompozycją instrumentalną muzyków Dżemu.

Lata 1991-1994
Dnia 1 stycznia 1991 roku Ryszard Riedel, Adam Otręba, Benedykt Otręba, Paweł Berger, Jerzy Styczyński oraz manager zespołu Leszek Martinek zakładają Spółkę Cywilną „Dżem”. Pierwszym wydawnictwem nowo powstałej spółki jest album Detox, uważany przez wielu krytyków i samych muzyków za najlepszy album grupy.
W kwietniu 1992 roku zespół towarzyszył Sławomirowi Wierzcholskiemu na jego autorskim krążku Ciśnienie. 20 czerwca 1992 roku zespół wystąpił ponownie w katowickim Spodku w programie „Dżem Session”, którego zapis ukazał się na czterech kasetach (dwóch płytach) pt. Wehikuł czasu – Spodek ’92. W kwietniu 1993 roku grupa nagrała teledysk Autsajder oraz kolejny raz wystąpiła w telewizji na koncercie Bez prądu.

W październiku 1993 roku zespół nagrał płytę Autsajder. To ostatni album z premierowymi utworami grupy, na którym zaśpiewał R. Riedel. Problemy z nałogiem narkotykowym spowodowały, że przestał się zajmować regularnie pracą. Ostatni koncert grupy z Riedlem odbył się 16 marca 1994 r. w Krakowie, w maju wokalista został tymczasowo usunięty z Dżemu. Zmarł 30 lipca 1994 roku, bezpośrednią przyczyną śmierci była niewydolność serca.

Lata 1995-2000 (Okres z Jackiem Dewódzkim)
Od 1995 roku nowym wokalistą zespołu został Jacek Dewódzki, z którym zespół koncertował i tworzył do roku 2001, kiedy zastąpił go Maciej Balcar. Rok 1995 to okres, w którym odbywają się dwa koncert upamiętniające zmarłego Ryśka Riedla. Jeden z nich zostaje upamiętniony 3 płytowym albumem koncertowym „List do R.”; drugi koncert rejestrowany jest przez telewizję i nosi ten sam tytuł. Koncerty te to występy Dżemu z wieloma zaproszonymi gwiazdami Polskiej muzyki w roli wokalisty (min. Czesław Niemen, Tadeusz Nalepa). Jeszcze w tym samym roku ma miejsce premiera nowego albumu, pierwszego z Jackiem Dewódzkim, Kilka zdartych płyt (1995). 12 lipca 1996 roku zespół wystąpił w”Operze Leśnej” w Sopocie jako support przed ZZ Top. Rok 1997 pełen był koncertów; muzycy zagrali również w studiu Telewizji Polskiej w Katowicach. We wrześniu ukazała się seria wznowień albumów grupy. Kolejny album z nowym wokalistą to Pod wiatr (1997). 14 sierpnia 1998 roku zespół wystąpił w Chorzowie jak support przed gwiazdą – The Rolling Stones. Kolejne wydawnictwa to dwie płyty z koncertu Dżemu w Operze – kolejno w 1998 oraz 1999 Dżem w operze cz. 1 i 2. Jeszcze w 1999 roku koncert zostaje wydany na kasecie VHS (obecnie niedostępny). Premiera kolejnej płyty studyjnej, ostatniej z Jackiem Dewódzkim, przypada na rok 2000 i nosi tytuł Być albo mieć (2000). Czerwiec 2000 to okres, w którym zostaje wydana pierwsza ścieżka dźwiękowa Dżemu do filmu Jacka Bromskiego To ja, złodziej (2000, ścieżka dźwiękowa) o tym samym tytule. 23 czerwca Dżem wystąpił na Festiwalu w Opolu, gdzie uczcił dwudziestolecie działalności.

Lata 2001-przyszłość (Okres z Maciejem Balcarem)
Po czterech latach wychodzi kolejny album studyjny z nowym wokalistą, którym został Maciej Balcar. Płyta nosi tytuł 2004 (2004). Z płyty pochodzi przebój „Do kołyski”. Rok 2004 to również rok, w którym zostaje wydany Przystanek Woodstock 2003 (2004), pierwsze koncertowe DVD grupy, oraz kompilacja największych przebojów Dżemu – Złoty Paw (2004). W roku 2005 zostaje wydany zapis Przystanek Woodstock 2004 (2005) również na płycie DVD. W tym samym roku do kin wchodzi film fabularny opowiadający o grupie, a głównie o Ryśku Riedlu, w reżyserii Jana Kidawy-Błońskiego, zatytułowany „Skazany na Bluesa”; rok później film zostaje wydany na płycie DVD. W 2005 roku zostaje również wydana ścieżka dźwiękowa do filmu, razem z promocyjną płytą DVD z fragmentami filmu z muzyką grupy. 27 stycznia 2005 zespół miał wypadek samochodowy na autostradzie A4. W wypadku zginął Paweł Berger. Zespół zawiesił działalność na kilka miesięcy, w trakcie których trwała rekonwalescencja basisty Benedykta Otręby. 27 kwietnia 2005 oficjalnie zaprezentowano nowego klawiszowca, którym został Janusz Borzucki. W dniu 2 maja 2005 r. Dżem wznowił działalność koncertem w Stalowej Woli. Z okazji osiągnięcia statusu złotej płyty zarówno przez Przystanek Woodstock 2003 (2004) jak i Przystanek Woodstock 2004 (2005), wydano kolekcjonerskie wydawnictwo dwóch DVD 'Przystanek Woodstock 2003 i 2004 (2006).Dokładnie w pierwszą rocznice śmierci Pawła Bergera 27 stycznia 2006 zespół daje koncert „Pamięci Pawła Bergera”, na który zostaje zaproszonych wielu gości-klawiszowców m.in. Józef Skrzek oraz były wokalista Jacek Dewódzki i syn Ryśka, Sebastian Riedel. Rok po koncercie zostaje wydana podwójna płyta koncertowa Pamięci Pawła Bergera (2007). W 2007 roku zostały wydane również składanki największych przebojów zespołu z cyklu „gwiazdy polskiej muzyki lat 80’grupie poświęcono aż dwa wydawnictwa- Gwiazdy polskiej muzyki lat 80.oraz Gwiazdy polskiej muzyki lat 80. – vol. 2.Jeszcze w 2007 roku zespół uczestniczy w koncercie „Breakout Festival 2007” poświęconemu twórczości zespołu Breakout i Tadeuszowi Nalepie.14 sierpnia 2008 zespół wystąpił na Skwerze Kościuszki w Gdyni jako support przed koncertem Erica Claptona[1]. W roku 2009 udział Dżemu w koncercie „Breakout Festival 2007” zostaje upamiętniony na albumie 2CD,DVD,DVD+CD Breakout Festiwal 2007 – Wysłuchaj mojej pieśni Panie (2009) gdzie Dżem wykonuje 5 utworów w tym dwa z Józefem Skrzekiem. Aktualnie zespół szykuje się do nagrania nowej płyty (na koncertach pojawiają się 2 nowe utwory) oraz niespodziankę na 2009 rok,w tym roku przypada 30-lecie działalności grupy – „1979-2009”.

MUZYCY
Obecny skład zespołu
Adam Otręba – gitara, śpiew (1973 – do dziś)
Benedykt Otręba – gitara basowa, śpiew (1973 – do dziś)
Jerzy Styczyński – gitara solowa (1979 – do dziś)
Maciej Balcar – śpiew, harmonijka ustna (2001 – do dziś)
Janusz Borzucki – instrumenty klawiszowe, organy Hammonda (2005 – do dziś)
Zbigniew Szczerbiński – perkusja (1992 – do dziś)

Byli członkowie zespołu
Ryszard Riedel – śpiew, harmonijka ustna (1973-1994)
Jacek Dewódzki – śpiew (1995-2001)
Paweł Berger – instrumenty klawiszowe, organy Hammonda, śpiew (1973-2005)
Michał Giercuszkiewicz – perkusja (1981-1986)
Marek Kapłon – perkusja (1986-1991)
Jerzy Piotrowski – perkusja (1991-1992)

Muzycy występujący z zespołem
Leszek Winder – gitara (gościnnie)
Rafał Rękosiewicz – instrumenty klawiszowe, organy Hammonda (gościnnie)
Jorgos Skolias – śpiew (gościnnie w 1985)
Aleksander Korecki – saksofon (gościnnie w 1987)
Krzysztof Przybyłowicz – perkusja (1987)
Martyna Jakubowicz – śpiew (gościnnie w 1988)
Andrzej Urny – gitara (1981)
Krzysztof „pARTyzanT” Toczko – akordeon, harmonijka ustna, gitara akustyczna, instrumenty perkusyjne (1991-1994)
Aleksander Wojtasik – perkusja (1973 – ok. 1979)
Wojcech „Kafar” Grabiński – perkusja (1979)
Leszek Faliński – perkusja (1979-1980)
Tadeusz Faliński – bas (1979-1980)
Józef Adamiec – bas (1979)
Janusz Frychel – bas (gościnnie w zastępstwie w 2008)
Sebastian Riedel – gitara, śpiew, harmonijka ustna (gościnnie)
Antymos Apostolis – gitara, instrumenty perkusyjne (gościnnie)
Tadeusz Nalepa – gitara, śpiew (1987-1988,1995)
Sławomir Wierzcholski – śpiew, harmonijka ustna (1993)
Dariusz Cała – harmonijka ustna (gościnnie w 1988)
Józef Skrzek – harmonijka ustna, moog, GEM (gościnnie w 2006, 2007)
Jan „Kyks” Skrzek – harmonijka ustna, fortepian (gościnnie)
Piotr Lubertowicz – gitara (gościnnie)
Ryszard „Skiba” Skibiński – harmonijka ustna

DYSKOGRAFIA

Albumy studyjne
Cegła (1985)
Zemsta nietoperzy (1987)
Numero Uno (1988 jako Tadeusz Nalepa + Dżem)
Najemnik (1989)
The Band Plays On… (1989, instrumentalna)
Urodziny (1989)
Dżem Session 1 (1990)
Detox (1991)
Ciśnienie (1993 jako Sławek Wierzcholski + Dżem)
14 urodziny (1993)
Autsajder (1993)
Akustycznie (1994)
Akustycznie – suplement (1994)
Kilka zdartych płyt (1995)
Pod wiatr (1997)
Być albo mieć (2000)
2004 (2004)
Muza (2010)

Albumy koncertowe
Dzień, w którym pękło niebo (1985, koncertowa)
Absolutely Live (1986, koncertowa)
Lunatycy – czyli tzw. przeboje całkiem Live (1988, koncertowa)
Wehikuł czasu – Spodek ’92 (1993, koncertowa 2xCD)
List do R. na 12 głosów (1995, koncertowa 3xCD)
Dżem w operze cz. 1 i 2 (1998 (1), 1999 (2), koncertowa 2xCD)
Pamięci Pawła Bergera (2007, koncertowa 2xCD)
Rawa Blues 1987 (2007,Płyta Tadeusza Nalepy( 2 utwory z Dżemem z koncertu List do R.z 1995 r.))
Przystanek Woodstock (2009)
30 urodziny (2010)
Dżem 1979-1994 (2011)
Symfonicznie (2012)

Kompilacje
Urodziny (1989, kompilacja)
The Singles (1992, zbiór singli)
Złoty Paw (2004, kompilacja)
Gwiazdy polskiej muzyki lat 80. (2007, kompilacja)
Gwiazdy polskiej muzyki lat 80. – vol. 2 (2007, kompilacja)
Złota kolekcja (2012)

Ścieżki dźwiękowe
To ja, złodziej (2000, ścieżka dźwiękowa)
Skazany na Bluesa (2005, ścieżka dźwiękowa)

Gościnnie
Skibiński-Winder – Super Session(2006,gościnnie zespół Dżem)
W hołdzie Tadeuszowi Nalepie (2008,gościnnie Jerzy Styczyński,Maciej Balcar)

Wideografia
„Dżem” (1994) (film dokumentalny)
„Sen o Victorii” (1994) (film dokumentalny)
Dżem w Operze (1999) (koncert VHS)
Przystanek Woodstock 2003 (2004) (koncert DVD)
Przystanek Woodstock 2004 (2005) (koncert DVD)
„Sie macie ludzie” (2004) (film dokumentalny,nie autoryzowany)
Skazany na Bluesa (2005) (fragmety filmu i koncertów dołączone do ścieżki dźwiękowej) DVD
Skazany na Bluesa (2006) (Film fabularny) DVD
Przystanek Woodstock 2003 i 2004 (2006) (wydanie kolekcjonerskie) 2DVD
Breakout Festiwal 2007 – Wysłuchaj mojej pieśni Panie (2009) (zespół wykonuje 5 utworów, w tym dwa z udziałem Józefa Skrzeka) (DVD Metalmind 2009)

żródło: wikipedia